Osmanlı Tarihi
OSMANLI DEVLETİ YÜKSELME DÖNEMİ XV.YY
FATİH SULTAN MEHMET
- İstanbulun fethinin nedenleri
- İstanbul un Anadolu ve Rumeli toprak bütünlüğünü bozması
- Bizansın Anadolu beylikleri ile işbirliği içinde olması
- Peygamber efendimizn Hadis-i Şerifi
- Bizansın Avrupalı devletlerden yardım isteyerek haçlı seferlerine neden olması
- İpek yolu ve boğazlara sahip olması
- Bizansın Osmanlı şehzadelerini devlete karşı kışkırtma
- Fetih için yapılan hazırlıklar
- 400 parçalık donanma hazırlandı
- Rumeli hisarı yaptırıldı(boğazkesen)
- Şahi toplarının döktürülmesi
- Anadolu beylikleriyle saldırmazlık (Karamanoğulları ile) antlaşmaları imzalanması
- Hareketli kuleler ve mancınlık sisteminin oluşturulması(Silivri ve vize kaleleri alındı.
- Bizansın aldığı önlemler
- Grejuva ateşini çoğaltmaları
- Haliçe zincir çekildi
- Avrupadan yardım istendi
**Bizans savaş sırasında komple Katolik oldu ve bu Katolikliğe bir tek kişi karşı çıktı (Bizanslı yüksek devlet memuru olan NOTARAS)
- İstanbul 29 Mayıs 1453 de fethedildi.Fetihin sonuçları şunlardır;
- MEHMET FATİH ünvanını aldı
- İstanbul başkent yapıldı
- Ortaçağ kapandı Yeniçağ başladı
- İpek yolu ve boğazlar Osmanlının denetimine girdi.Bunun üzerine Avrupalı devletler ispanya ve portekizin önderliğinde 1492 yılında coğrafi keşifler başladı
- Ateşli silahların surları yıkabileceğinin anlaşılması üzerine feodelite rejimi sona ermiştir
- Osmanlının kuruluş dönemi sona erdi yükselme dönemi başladı
- İstanbuldan kaçan bilginler İtalyaya giderek Rönesansın başlamasına neden oldular
Not (kpss):
**Fatih döneminde ilk defa Osmanlı Memlük ilişkileri Hicaz su yolları probleminden dolayı bozulmuştur.
**bu dönemde Venedik ile yapılan savaş sonucu 1479 yılında ilk defa Osmanlı devleti kapitilasyon vermiştir.
DİĞER FETİHLER
- ANADOLUDA;
- Candaroğullarından Sinop ve Samsun
- Karamanoğllarından Konya ve Karaman
- Trabzon –Rum imparatorluğuna son verildi
- Cenevizlilerden Amasra alındı
- 1473 Otlukbeli Savaşıyla Osmanlı-Akkoyunlar doğu Anadolu alındı.
- BALKANLARDA;
- Sırbistan (belgrad hariç)
- Arnavutluk
- Bosna-hersek
- Eflak(Romanya)
- Boğdan (Moldova)
- Mora yarımadası
- EGE ADALARI
- Ege adaları
- Yunan adaları
- Bozcada
- Gökçeada
- Kırım alındı (karadeniz Türk gölü haline geldi)
- Rodos kuşatıldı fakat alınamadı
Not:bizanstan kaçan şehzadeler Mora yarımadası ve Trabzon Rum imparatorluğuna gitöişlerdir.Fatihin bu 2 yeri fethetmesi Bizansın tekrar dirilme umutlarını sona erdirmiştir.
Not:kanuni belgrad,Rodos ve akdenizi alarak fatihi tamamlayacak
FATİH DÖNEMİ DİĞER GELİŞMLER
- Topkapı sarayı yapıldı
- İlk defa altın para basıldı(sikke-i hasene)
- İlk defa istanbulda medrese açıldı (sıhne seman medresesi (ilahiyat fakültesi)
- Sancağa çıkma usulü yasalaştı
- Cülus bahşişi vermek gelenekselleşti
- İltizam sistemihyle müsadere usulü ilk defa uygulandı
- Kanunname-i ali osman-i ;yani örfi hukuk kuralları yazılı hale getirildi(padişahın mutlak otaritesi için kardeş katlni getirmiştir)
- Enderun faalyete geçti
- Veraset sisteminde değişikler yapılarak Kardeşine karşı önlem alabilirsin hükmü eklendi
- Fatihle beraber divana sadrazamlar başkanlık etmeye başladı.(xv.yy kadar divan-ı humaymaa padişah başkanlık ediyordu)
II.BEYAZIT DÖNEMİ
II.Beyazıt taht kavgasına giriştiği cemi mağlup etti.bunun üzerine Cem önce Karamanoğullarına (bunun üzerine Beyazıt Karamanoğullarına tamamen son verdi) sonra sırasıyla dulkadiroğulları,memlükler(bunun üzerine memlüklerle15 yıl savaşıldı),ordanda Rodos şövalyelerine ve en sonunda papaya teslim edildi.Bir iç sorunken dış sorun haline geldi.Yine bu dönemde Antalya da çıkan Şahkulu isyanı bastırıldı.Bayezıt dönemine yükselmenin içinde duraklama dönemi denir
YAVUZ SULTAN SELİM
- 1514-ÇALDIRMA ZAFERİ(OSM-SAFEVİ):doğu anadoluda şii tehlikesi bir süreliğine engellendi
- 1515-TURNADĞ SAVAŞI (OSM-DULKADİR):ATSB kesin olarak sağlandı
- 1516:MERCİBADIK SAVAŞI (OSM-MEMLÜK):Suriye ele geçirildi
- 1517-RİDANİYE SAVAŞI (OSM.MEMLÜK)
- Memlükler yıkıldı
- Halifelik osmanlıya geçti(teokratik yönetim güçlendi)
- Kutsalemanetler Topkapı Sarayı na nakledildi
- Baharat yolu Osmanlı devletinin eline geçti
- Mısır hazinesi ,istanbula getirildi(yavuzun vasiyeti)
Not:Y.S.S Ridaniye savaşını yaparken avrupada eş gelişme Reform hareketidir
Not:İlk defa CELALİ İSYANI Yazvuz Sultan Selim zamanında ekonomik nedenlerden dolayı çıkmıştır.Celali isyanını ilk başlatan BOZOKLU CELAL dir.
- Kuzey afrikada ilk fetihler Y.S.S zamanında gerçekleşti
- S.S döneminde mısırın fethi ile Baharat yolu ele geçirildi Doğu akdeniz egemenlik altına alınmıştır.
NOT:
- ULEMA:devlet adamı
- Sekban:tımar sistemi bozulunca alınan ücretli asker
- Yeniçeri ve kaptanı derya XVI.yy dan itibaren divan toplantılarına katılmıştır(yükselme)
- Rumeli Beylerbeyliği:1.Murat (manastır)
- Anadolu Beylerbeyliği:1.Beyazıt(yıldırım)(Kütahya)
- Mütesellim:beylerbeyliği ve sancak beylerinin görev yerlerine gitmeyerek yerlerine gönderdikleri vekillere denir.
- Muhassı:taşrada vergi toplayan memur
- Babıali:hükümet kapısı
- Müstensih:kitap çoğaltanlara verilen isim
- Duraklama dönemi başlangıç-sokullunun ölmesi,bitiş-karlofça anlaşması
- Gerileme dönemi başlangıç-karlofça –prut antlaşması bitiş-yaş antlaşması
KANUNİ SULTAN SÜLEYMAN
Tahta çıktığı ilk günlerde Baba Zünnun,Kalenderoğlu ve Ahmet Paşa gibi isyanları bastırdıktan sonra 1521 de Belgratı 1526 da Mohaç Meydan Muharebesiyle (2 saatte kazanıldı) Avusturya nın elindeki Macaristanı aldı.
1529 da ise ilk defa viyana kuşatıldı.ancak olumsuz kış şartlarından dolayı ordu İstanbal a geri döndü .Avusturyanın Osmanlıya ait Macaristan a saldırması sonucu Osmanlı Ferdinana imtiyaz veren Roma germen imparatoru Şarklerin üzerine Alman seferine çıktı.Ancak karşısına ordu çıkmadı.Bunun üzerine Şarklerin elindeki Fransa kralı Fransuva serbest bırakıldı.Ayrıca Avusturya ile de 1533 yılında İstanbul antlaşması imzalandı.
Bu antlaşmaya göre ;Avusturya arşüdükü Osmanlı devletinde sadrazama denk gelmiştir.Bu olay sonucunda orta Avrupanın Siyasi üstünlüğü Osmanlı devletinin eline geçmiştir.1535 yılında ise Akdeniz ticaretini canlandırmak ve Fransa Avrupa Hristiyan birliğinden (haçlı)koparmak için Kapatilasyon Antlaşması imzalandı.(geniş anlamda ayrıcalık hukiki siyasi ayrıca mali.)(ilk venediğe vermiştik) 1555 yılında ise iran la ilk defa Amasya Antlaşması imzaladı. Kanuninin son seferi ise Zigatvardır.
DİĞER GELİŞMELER
- Trablusgarp,Tunus ,Cezayir ve Fas fethedilerek Kuzey afrikanın fethi tamamlandı.Osmanlının Kuzey afrikadaki egemenliğini pekiştiren olay ise 1560 yılında Haçlılarla yapılan Cerbe Deniz Savaşı nın kazanılmasıdır.Sakız Rodos fethedildi.
- Akdenizi birTürk Gölü haline getiren savaş PREVEZE DENİZ SAVAŞI nı Barboros Hayrettin Paşa (Hızır Reis) kazandı Kaptan-ı Deryalık verildi günümüzde bu olay (Preveze) donanma gölü olarak kutlanır.
- Ayrıca Kanuni döneminde Rodos alınmıştır ve Hint denizine bölgedeki Müslüman Sultanların Portekizliler karşısında yardım istemesi üzerine 4 defa sefer yapılmıştır.Bu seferlere Piri Reis ve Seydi Ali Reisde katılmıştır.Piri Reis başarısız olmasından dolayı idam edilmiştir.Seydi Ali Reis ise Seferlerde gördüklerini “ MİRATÜL MEMALİK” adlı eserinde toplamıştır.
**Seferlerin başarısız olmasının nedenleri şunlardır;
- Gücerat sultanlarının bize yardım yardım etmemesi
- Seferlere gereken önemin verilmemesi
- Okyanusa dayanıklı gemilerimizin olmaması
SOKULLU MEHMET PAŞA DÖNEMİ
- Kanuninin son iki senesi II. Selim ve III.Murat döneminde sadrazamlık yapmıştır
- Kendisinin döneminde KIBRIS fethedilmiştir.
- Kıbrısın alınmasına tepki duyan Haçlılar İnebahtı da gemilerimizi yaktı.(Osmanlının tarih de 4 kere donanması yakılmıştır.
Bunlar ;
- **1571 İnebahtı (Haçlılar)
- **1770 Çeşme (Ruslar)
- **1827 Novarin (İngiltere-fransa-rusya)
- **1853 SİNOP (RUSYA) (sıralamayı bil)
SOKULLUNUN PROJELERİ;
- Don ve volga ırmaklarını birleştirme projesi
- Rusların güneye inmesini engellemek
- Kırımı korumak,iranı kontrol altında tutmak (iran savaşlarında donanmadan yararlanma)
- Karadenşz güvenliğini sağlayarak ipek yolu ticaretini canlandırma
- Don volga kanal projesiyle Karadeniz ile Hazar gölü arasında bağlantı kurmak
- Süveş Kanalı projesi:KızıldeniziAkdeniz ile birleştirerek Baharat yoluna işlerlik kazandırmak amaçlanmıştır.1869 ingiltere ve fransa açmıştır.
- Marmara Karadeniz Pojesi:İstanbul un güvenliğinin sağlanması için bu proje oluşturuldu,amaç Marmarada bir kanal daha açarak Marmara denizini Karadenize bağlamak
17.yy da OSMANLI DEVLETİ(DURAKLAMA DÖNEMİ 1579-1699 devlet engeniş sınırlarına ulaşmıştır)
- NEDENLERİ
- Küçük yaştaki çocukların tahta geçmesi
- Sancak sisteminin kaldırılıp kafes sistemine geçilmesi.Bununda deneyimsiz padişahların başa geçmesine neden olması
- Saray kadınlarının devlet yöenetimine katılması
- Devlet içinde rüşvet ve iltimasin (torpil) artması
- Savaşların uzaması ve ganimet gelirlerinin azalması
- Yeniçer ocağına usulsüz askeralınması ve “ocak devlet içindir anlayışının devlet ocak içindir anlayışıyla değişmesi(yeniçeri ocağı 3.murattan itibaren bozulmaya başlamıştır)
- Doğal sınırlara ulaşılması (dağ,okyanus)
- Avrupanın bilimsel ve teknolojik açıdan ilerlemesi
- Caoğra keşifler sonucu İPEK ve BAHARAT yolunun öneminin kaybetmesi.Bununda gümrük vergilerinin azalmasına neden olması
- Medeselerden pozitif bilimlerin çkarılması
- Beşik ulemalığı sisteminin getirilmesi(hocanın oğlu hocadır)
- Tımar sisteminin bozulması
- KApitilasyonların olumsuz etkilerinin görülmeye başlanması
DURAKLAMA DÖNEMİ SİYASİ OLAYLARI:
- 1590-FERHAT PAŞA ANT(OSM-İRAN):Osmanlıyı doğuda en geniş sınırlarına ulaştıran anlatma
- 1606-ZİTVATOROK( OSM-AVUSTURYA) PADİŞAH-KRAL)Orta avrupanın siyasi üstünlüğü elimizden çıktı
- 1639-KASRI ŞİRİN ANT(OSM-İRAN):Günümüz Türkiye-İran sınırını belirledi
- 1645:Venediğin elindeki Girit Adası kuşatıldı
- 1669:Girit 24 sene sonra fethedildi.
- 1672-BUCAŞ ANT(OSM-LEHİSTAN):4.Murat zamanında Osmanlının topraklarına yeni toprak kattığı son antlaşma .Osmanlı batıda en geniş sınırlara ulaştığı antlaşma
- 1683-99:II.VİYANA KUŞATMASI(OSM-AVUSTURYA):Kutsal ittifak:Malta,Rusya,Lehistan,Venedik,Avusturya
- 1699-KARLOFÇA ANTLAŞMASI (OSM-AVUSTURYA):Osmanlının ilk büyük toprak kaybı.Osmanlı devleti batıda ilk kez toprak kaybetti(bu antlaşma rusya ile yapılmadı.)
- 1700 –İSTANBUL ANTLAŞMASI(OSM-RUSYA):Rusya Osmanlı başkentinde eliçi bulundurma hakkı elde etti,Karlofçanın devamı sayılır,Ruslar Karadeniz e ilk defa inme fırsatı elde etti.
17.yy ISLAHATLARININ GENEL ÖZELLİKLERİ
- Avrupa örnek alınmamıştır(kendimizi üstün sayıyoruz)
- Kişlere bağlı kalmış ve devlet politikası haline getirilememiştir
- Islahatlara saray,ulema(din adamları) ve yeniçeri (askerler)karşı çıkmıştır.
- Baskı ve şiddet yoluyla benimsetilmek istenmiştir
- Islahatçıların şifresi “TOKMAK”tır
- Islahatlar kalıcı olmamıştır
- yy ıslahatçıları duraklamanın temelini eski geleneklerin terk edilmesi olarak görmüşlerdir.
Not:3. İle başlayan padişahlar 3.murat dışında 18.yy padişahlarıdır.
DURAKLAMA DÖNEMİNDE OSMANLININ DIŞ SİYASET HEDEFLERİ
- Batıdaki kutsal ittifak saldırılarını önleme
- Genişleme politikasını devam ettirme
17.yy ISLAHATÇILARI VE ISLAHATLARI (TOKMAK )
- TARHUNCU AHMET PAŞA
- İlk modern bütçeyi yaptı
- Geir ve gideri eşitledi
- Sarayın masraflarını kıstı
- Devletin alacaklarını kişi ve kurumlardan tahsil etti
- OSMAN(GENÇ OSMAN)
- Osmanlı devletinde ilk ıslahat yapan padişah
- Saray dışından evlendi
- Şeyhülislamın yetkisi kıstı
- Yeniçeri ocağını kaldırmayı düşündü(Hotin seferi sonrası yeniçerilerin disiplinsiz davranışları sebebiyle)
- Başkenti İstanbul dışına (yozgata)taşımayı düşündü
- KUYUCU MURAT PAŞA
- Merkezi otoriteyi sağladı
- Celali isyanlarını bastırdı
- MURAT
- Saray kadınlarını devlet yönetiminden uzaklaştırdı
- Yeniçeriyi disiplin altına aldı
- Kahvehaneleri yasakladı (ilk kahvehane kanuni s.s zamanında istanbulda açıldı)
- İçki ve tütün içme yasağı getirdi
- Gece sokağa çıkma yasağı getirdi
- Koçi bey risalesi ve katip çelebi risaliyesi IV.Murata sunuldu :Rüşvetin kökünün kazınılması,halka adil davranılması,kanunu kadimin ihyası nı içeriyordu
- AHMET
- Ekber (büyük evlat) ve Erşet(en akıllı) sistemini getirdi
- Osmanlıda taht kavgaları tamamen sona erdi
Not:3.Mehmet sancağa çıkma usulünü kaldırdı.yani 1.ahmet sancağa gitmeden (kafes sistemi)tahta çıkan ilk padişah ,ahmette ekber ve erşeti getirdi)
- KÖPRÜLÜLER
- Köprülü Mehmet Paşa,Osmanlı sadrazamı olarak (saraya şartlar sürerek oldu)başa geçti
- Maliyeyi düzenledi
- Yeniçeri ocağını disiplin altına aldı
- Çanakkale boğazını Venedik ablukasından kurtardı
- Körülü fazıl Ahmet paşa
- Amcazade hüseyin
- Merzifonlu kara mustafa paşa
- Duraklamanın içinde yükselme dönemini yaşattılar
17.yy ISYANLARI
- İSTANBUL (MERKEZ, YENİÇERİ) İSYANLARI
NEDENLERİ :
- Merkezi otoritenin bozulması
- Ocak devlet içindir anlayışının değişmesi
- Ulufe maaşları ile cülus bahşişinin geç veya eksik ödenmesi
SONUÇLARI:
- Vakayı vakvakiye (çınar olayı) IV Mehmet zamanında 30 a yakın devlet adamı öldürüldü
- Genç Osman öldürüldü
- İstanbul da can ve mal güvenliği kalmadı
- ANADOLU (CELALİ)İSYANLARI
**İlk Yavuz Sultan Selim zamanında bozoklu Celal tarafından çıktı
NEDENLERİ:
- Merkezi otoritenin bozulması (tımarın iltizama verilmesi)
- Tımar sisteminin bozulması
- Köylünün ağır vergileri ödeyememesi
- Savaşların tımar topraklarında yapılması
- GÜRCİ NEBİ,KALENDER OĞLU,CANBULATOĞLU
SONUÇLARI:
- Anadoluda can ve mal güvenliği kalmadı
- Köyden kente göçler arttı
- Üretim ve vergi gelirleri azaldı
- Boşalan köylere eşkıyalar yerleşti
- EYALET İSYANLARI:
- Merkezi otoritenin bozulması
- Osmanlı devleti idarecilerinin halak kötü davranması
Not:Bu dönemde (17.yy) çıkan isyanları 19.yy da çıkan “ULUSÇULUK “iayanları ile karıştırılmamalıdır.bu yy.da çıkan isyanlar da bağımsız devlet kurma fikri bulunmamaktadır.
18.yy da OSMANLI DEVLETİ (GERİLEME DÖNEMİ)
- 1711-PRUT ANTLAŞMASI (OSM-RUSYA):Osmanlı karlofça ve İstanbul Antlaşması ile kaybettiği toprakları geri ama umudu doğdu
- 1715-1718 PETERVARADİN SAVAŞI (OSM-AVUSTURYA):Avusturya kazandı
- 1718-PASAROFÇA ANTLAŞMASI (OSM-AVUSTURYA)Batının üstünlüğünü kabul etti.Lale devrine girildi,kaybettiği toprakları geri alma umudu son buldu
- 1736-1739 BELGRAT SAVAŞI (OSM-RUSYA/AVUSTURYA):1.Mahmutun yaptığı askeri ıslahatlar bu savaşta faydalı oldu.Belgrat Osmanlının oldu,rusya artık karadenizde ticaret ve savaş gemisi bulundurmayacaktı.Osmanlının batıda imzaladığı son kazançlı antlaşma
- 1740 ;antlaşmaya arabuluculuk yapan Fransa ya verilen kapitilasyonlar sürekli hale getirildi(1.Mahmut)
- 1746-KERDEN ANTLAŞMASI (OSM-İRAN):Son Osmanlı İran antlaşması
- 1768/1774 –OSM-RUS SAVAŞI:Ruslar kazandı,Savaş sırasında Osmanlının donanması Çeşmede yakıldı
1774-KÜÇÜK KAYNARCA ANTLAŞMASI (OSM-RUSYA):
Antlaşmanın Maddeleri:
- Kırım bağımsız olacak (tamamı türk ve Müslüman olan bir toprak parçası kaybedildi
- Kırım halkı dini açıdan halifeye bağlı kalmaya devam edecek(halifelik ilk defa siyasi bir güç olarak kullanıldı
- Osmanlı rusyaya ilk defa savaş tazminatı ödeyecek
- Rusya İstanbul da elçi bulundurabilecek(osmanlı devletinin politiksını yakından takip etme fırsatı elde etmiştir)
- Rusya Balkanlar da veya istediği bir yerde konsolosluk açabilecek (Panslavizm politikası Osmanlı toprakları üzerinde daha etkli olmaya başlamıştır
- Ortodoksların koruyuculuğu ruslara geçecektir(olmayan madde olmuş gibi)
- Osmanlı devleti AZAK Kalesini Rusyaya verecek ve Karadeniz tersanelerinde gemi yapamayacak (karadenizdeki türk egemenliği sona erdi)
- 1779- AYNALI KAVAK TEHKİHNAMESİ (SÖZLEME) OSM-RUSYA :Kırım özerk hale geldi içişlerinde serbest dışişlerinde rusyaya bağlı oldu
- 1787-1792 –OSM-RUSYA+AVUSTURYA:Kırımı geri alabilmek için hem rusyaya hemde Avusturya ile savaştıkçsavaş sırasında eş gelişme olarak Fransız İhtilai çıktı.Bu ihtilalden etkinenen Avusturya 1791 yılında Osmanlıyla ZİŞTAVİ ANTLAŞMASIimzalayarak savaştan çekildi.Yalnız kalan Rusyayla da 1792 yılın YAŞ ANTLAŞMASI imzalandı.Osmanlı Yaş antlaşması ile Kırımın Rusyaya ait olduğunu kabul etti
- 1801-EL ARİŞ ANTLAŞMASI:Napolyonun mısırı işgal etmesi üzerine Osmanlı devleti Nizam-ı Cedid ordusunu Cezzar Ahmet Paşa komutanlığında Mısara gönderdi.AKKA KALESİ nde Cezzar Nopolyon u yendi.Osmanlı tarihinde ilk defa İngiltereden yardım isteyerek denge politikasını uygulamıştır.Fransa ile EL –ARİŞ ANTLAŞMASI imzalanarak Fransa Mısırdan çekildi
18 yy ISLAHATLARI
GENEL ÖZELLİKLERİ
- Avrupa örnek alınmıştır
- Batıdan teknik uzmanlar getirildi
- yy a göre daha kalıcıdır
- Saray,ulema ve asker ıslahatlara karşı çıkmıştır
- Hukuk ve eğitim hariç her alanda ıslahat yapılmıştır
- Islahatçıların şifresi 31313 dür
- AHMET (LALE DEVRİ)
LALE DEVRİNİN ÖZELLİKLERİ:
- Hiç askeri ıslahat yapılmamıştır
- Sadrazamı Nevşehirli Damat İbrahim Paşadır
- Minyatürcüsü “levni” şairi “nedim”dir
- 1718 pasarofça antlaşmasıyla başladı
- 1730 Patrona Halil isyanıyla sone erdi
ISLAHATLAR
- Batıdan ilk defa matbaa getirildi (İBRAHİM MÜTERFERRİKA VE SAİT EFE getirdi özel bir matbadır.Bu ilk türk matbasında dini eserlerin basımı yasaktır (hattatlar işsiz kalmasın diye)Yalova da matbaanın kağıt ihtiyacını karşılamak için kağıt fabrikası açıldı.ilk eser VANKULU LÜGATI dır.
- Avrupaya ilk defa geçici elçilikler açıldı (paris buraya atanan ilk elçimiz 28.Mehmet Çelebi Pariste gördüklerini seferetname(batıya açılan pencere)adlı eserinde toplamıştır.viyana ,Varşova,moskova)
- Tulumbacılar ocağı (itfaiye)kuruldu
- Yalova da kağıt fabrikası açıldı
- İrandan çiçek aşısı getirildi
- Tercüme odaları kuruldu
- Barok,Rokıkı ve Gotik tarzı mimari üslup benimsendi.Batı tarzında yapılan ilk eser 3.AHMET ÇEŞMESİ dir
- MAHMUT
- Batıdan teknik uzmanlar getirdi CONTE DE BANNEVAL (Müslüman olup HUMBARACI AHMET PAŞA oldu)
- Hendeshane kuruldu (mühendis okulu)(batı tarzında açılan ilk kurum)
- İlk defa yurt içinde Kütüphane açıldı
- MUSTAFA
- Mühendishane –i Bahri hümayun açıldı (deniz subay okulu)
- Sürat topçuları kuruldu (baren de tott kurdu)
- İlk defa ermeni ve Yahudilerden borç para alındı (**kpss**esam senedi adı verilen bu borçlanma kağıtları ileride kağıt paraya geçişin ilk adımı sayılır)(galata bankerleri:azınlıkların zenginleri)
- ABDÜLHAMİT
- İstihkam okulunu açtı (köprü yol yaparlar)
- Cülus bahşişi verme geleneğini kaldırdı
- Yeniçeri sayımı yaptı
- Ulufe alım satımı yasakladı(başkasının yerine askerlik)
SELİM
ÖZELLİKLERİ
- Yaptığı tüm ıslahatlara “NİZAMI CEDİT” denir
- Islahatlarda fransayı örnek almıştır
- Meşveret meclislerini kurdurarak yapılacak olan ıslahatları belirlemiştir.Bu mecliste bulunanlar 3. Selime “lahiyalar” (raporlar) sunmuştur
- Osmanlı devletinde ilk radikal yönde ıslahat yapan padişahtır
- Kabakçı Mustafa Paşa isyanıyla sona ermiştir
ISLAHATLAR:
- NİZAM-I CEDİT adında ordu kurulmuştur .Bu ordunun masraflarının karşılanması için “irad-ı cedit”hazinesini kurdurdu.Halk bu ıslahata tepki göstermiştir
- Mühendis Hane-i Berri Hümayun kuruldu (Kara subay okulu) sadeve askeri okullarda okutulması amacıyla FRANSIZCA Osmanlı devletinin ilk resmi yabancı dili olmuştur
- İlk defa kalıcı elçilik açılmıştır.LONDRA da elçimiz YUSUF AGAH EFENDİ
- Şeyhül İslamın yetkileri kısıtlanmıştır
- Levent ve Selİmiye kışlası yapılmıştır.
- İlk devlet matbaası açılmıştır (MATBAAYI AMİRE)
- Yerli malı kullanılması özendirilmiştir.
XIX. YY. ISLAHATLARI
MAHMUT ISLAHATLARI
- Sened-i ittifak (1808) : Mahmut ve Ayanlar arasında, ayanların varlığı resmileşti.
İlk defa padişahın yetkileri sınırlandırıldı. Osmanlı Devleti’nde ilk demokratikleşme hareketidir.
Askeri alanda Yapılan Yenilikler;
1) Sekban-ı Cedid Ocağı kuruldu.
2) Eşkinci Ocağı kuruldu.
3) Yeniçeri ocağı kaldırıldı yerine Asakar-i Mansure-i Muhammediye ordusu kuruldu. Bu ordunun asker ihtiyacının karşılanması amacıyla da Mektebi Funün-u Harbiye kuruldu.
4) Askeri amaçlı ilk nüfus sayımı yapıldı.
5) Mekteb-i Tıbbiye ( Tıbbiyeyi Şahane ) ve Mekteb-i Hayriye kuruldu.
6) Mızıkayı hümayun kurularak Mehteran kaldırıldı.
7) Tımar sisteminin kaldırılmasıyla köy-kasabaların korunması için Redif Birlikleri kuruldu.
8) Askerlik işlerinin düzelmesi amacıyla Dar-ı Şura-yı Askeri kurulmuştur.
Yönetim Alanında Yapılan Yenilikler;
- Müsadere usulü memurların üzerinden kaldırıldı.
- Kanun, tüzük, yönetmelik çıkarılması için Meclis-i Valay-ı Ahkâm-ı Adliye
- Memurların terfi işlemleri için Dar-ı Şurayı Babıâli
- Tımar sistemi kaldırıldı.
- Memurlar maaşa bağlandı, eyaletlere Müşir ve köylere muhtar atandı. Ayanlıklar ortadan kaldırıldı.
- Posta teşkilatı kuruldu.
- Takvim-i vekayi adında ilk resmi gazete çıkarıldı.
- Enderun mektebi kaldırıldı yerine Mekteb-i Maarifi Adliye açıldı.
- Memura ceket, fes, pantolon giyme zorunluluğu getirildi.
- Mahmut devlet dairelerine portresini astırdı.
- Pasaport uygulamasına geçildi.
- İstanbul’ a vize uygulaması başlatıldı. ( Mürur tezkeresi )
- Divan-ı hümayun kaldırıldı yerine Heyet-i vükela kuruldu.
Divan-ı hümayun Heyet-i vükela
Sadrazam Başvekâlet
Nişancı Dâhiliye Nazırlığı
Defterdar Maliye Nazırlığı
Reisül küttap Hariciye Nazırlığı
Kazasker Nezaret-i adevi (Adalet Bakanlığı) — Meclis-i Maarifi Umumiye Nezareti (MEB)
Şeyhülislam Babı meşihat dairesi
Eğitim, Sağlık, Kültür alanında Yapılan Yenilikler;
- Avrupa’ya eğitim amaçlı ilk defa öğrenci gönderildi.
- Karantina servisi uygulandı.
- İstanbul’da ilköğretim zorunlu hale geldi.
- Rüştiye (Ortaokul) ve Mekteb-i Ulum-u Edebiye (Orta dereceli okullar) açıldı.
Ekonomi alanında;
Bu dönemde Mısır sorununun çözümü için İngiltere ile Balta Limanı Antlaşması imzalandı. Bu antlaşma ile yabancıların ödemiş oldukları gümrük vergisi %15’den %3’e, yerli tüccarların ödemiş oldukları gümrük vergisi %5’den %12’ye çıkarıldı. Ayrıca yabancıların ödemiş olduğu iç gümrük vergisi de kaldırılmıştır. Bu antlaşma Sonucunda Lonca Teşkilatı iflas etti, yerli üretici battı, Osmanlı ekonomisi dışa bağımlı hale geldi. II. Mahmut bu duruma önlem almak için;
- Yerli malların kullanılmasını zorunlu hale getirdi.
- Memurun giydiği fes için Çuha fabrikası açtı.
TANZİMAT FERMANI (1839)
İlan Edilme Nedenleri;
- Mısır Sorunu’nun çözümünde Avrupalı devletlerin desteğini almak.
- Fransız İhtilali’nden yayılan Ulusçuluk akımının etkisini azaltmak.
- Gayrimüslimlerin haklarını artırarak devlete bağlılıklarını artırmak ve devletin parçalanmasını engellemek.
Bu ferman ile olarak II. Mahmut döneminde hazırlanmıştır. Sultan Abdülmecit zamanında iseOsmanlıcılık politikası doğrultusunda Mustafa Reşit Paşa tarafından hazırlanıp Gülhane Parkı’nda okunmuştur.
Fermanın maddeleri;
- Herkesin can, mal ve ırz güvenliği korunacak.
- Herkes mal ve mülk sahibi olacak.
- Herkesin gelirine göre vergi alınacak.
- Askerlik vatan hizmetine dönüştürülecek.(Yani herkes askere gidecek.)
- Mahkemeler açık olacak ve kimse yargılanmadan cezalandırılmayacak.
Fermanın önemi
- Anayasacılığa geçişin ilk belgesidir.
- Hukukun üstünlüğü benimsenmiştir.
ISLAHAT FERMANI (1856)
İlan edilme nedenleri;
- Tanzimat fermanının ilan edilme nedeniyle aynıdır.
- Paris Barış Konferansı kararlarında etkili olmak için ilan edilmiştir.
- İngiltere ve Fransa’nın dış baskıları sonucu hazırlanmıştır.
Fermanın maddeleri;
- Gayrimüslimi küçük düşürücü sözler söylenmeyecek.
- Gayrimüslimler, banka, şirket, okul açabilecek.
- Gayrimüslimler bir kereliğine mahsus olmak üzere nakit bedel ödeyerek askerlikten muaf tutulacak.
- Cizye vergisi kaldırılacak.
- İltizam usulü kaldırılacak.
- Gayrimüslimler devlet memuru olabilecek.
- Gayrimüslimler il genel meclislerine üye olabilecek.(Kazandıkları ilk siyasi haktır.)
Tanzimat Dönemi Yenilikleri (1839-1876)
Bu dönemde iki tane padişahın (Sultan Abdülmecit, Sultan Abdülaziz) yaptığı yenilikler şunlardır;
- Meclis-i Ahkâm-ı Adliye
- Meclis-i Ali Tanzimat (İkisi 1861’ de birleşti.Kanun-yönetmelik-tüzük çıkarır.)
- Divan-ı Ahkâm Adliye(Yargıtay)
- Şurayı Devlet (Danıştay) (Fransa’daki Conseil d’etat yapısından örnek alınmıştır.)
- 1840-1867-1871 Vilayet Nizamnamesi yayınlandı.
- 1869 Maarif Nizamnamesi ile öğretim kurumları İptidai-Rüştiye-İdadi-Darülfünun şeklinde düzenlendi.
- Meclis-i Maarif-i Umumiye Nezareti(MEB)
- Galatasaray Sultanisi ve Darülfünun açıldı.
- Darülmuallimin (erkek) ve Darülmuallimat (kız) öğretmen okulu açıldı.
- Mecelle yayınlanmaya başladı.(1868)
- Posta pulu basıldı.
- Vapur işlerinin düzenlenmesi amacıyla Şirket-i Hayriye
- İlk defa demir yolu yapıldı.(Aydın-İzmir arası)
- İlk defa dergi çıkarıldı.
- İlk kadın dergisi çıkarıldı.(Terakki muhaderat – İlk Türk kadın yazar Fatma Aliye Hanım’dır.)
- İlk defa Miladi takvim kullanan gazete olarak Sabah yayınlanmaya başlandı.
- İlk defa özel gazete çıkarıldı.(Tercüman-ı ahval–Şinasi ve Agâh efendi tarafından çıkarılmıştır.)
- İlk mizah dergisi çıkarıldı.(Diyojen-Teodor Kasap tarafından çıkarılmıştır.)
- İlk hukuk gazetesi çıkarıldı.(Ceride-i mahakim. Modern hukuka geçişin ilk aşaması sayılmıştır.)
- İlk defa dış borç alındı.(İlk dış borcu İngiltere’den Kırım Savaşı sırasında alınmıştır.)
- İlk defa yabancı sermayeli banka açıldı.(Bank-ı Osmani-İngiliz-Para basmaya yetkili bankadır.)
- Ziraat bankası 1863’te Memleket Sandıkları adıyla açıldı.
- İlk defa bir padişah yurtdışına çıktı. Sultan Abdülaziz’in yurt dışına çıkma nedenleri;
- Borç para bulabilmek.
- Osmanlı’nın içinde yaşayan Hristiyanlara padişahın nasıl saygı duyulduğunu göstermek.
- Rusya’nın planlarını anlatmak.
MEŞRUTİYET (1876)
- Genç Osmanlıların baskısıyla, II. Abdülhamit tarafından ilan edildi.
- Halk yönetime katıldı.
- Padişahın atadığı Ayan ve halkın seçtiği Mebusan Meclisi oluştu.
Türk tarihinin ilk yazılı anayasası olan Kanuni Esasi ilan edildi. Bu anayasanın maddeleri ise şunlardır;
- Osmanlı Devleti, Osmanoğulları sülalesinden gelen en büyük erkek evlat tarafından yönetilir.
- Resmi dili Türkçe’dir.
- Resmi dini İslam’dır.
- Yasama yetkisi Ayan ve Mebusan Meclisi’ne aittir.
- Sürgün ve Angarya cezasını padişah verebilir.
- Hükümet yaptığı işlerden Padişah’a karşı sorumludur.
- Padişah önüne gelen bir kanunu sınırsız veto etme hakkına sahiptir.
- Meclisi açma-kapama yetkisi Padişah’a aittir.
1877-78 Osmanlı-Rus savaşı ve Ermenilerin Mebusan meclisinde bağımsızlık isteklerini dile getirmeleri üzerineAbdülhamit meclisleri kapattı ve Kanuni Esasi’yi de yürürlükten kaldırdı.
- 1878’den 1908’e kadar ülke baskı altında yönetilmiştir. Bu döneme İstibdat Dönemi Bu dönemin yenilikleri ise şunlardır;
- Haydar Paşa tren garı yapıldı.
- Engelliler için ilk defa kurum açıldı.
- Sanayi Nefise Mektebi
- Berlin-Bağdat demiryolu çalışmaları başladı.(Berlin-Bosof-Bağdat demiryolu projesidir. Projenin fikir babası Wilhelm’dir.)
- Ermeni isyanlarının bastırılması amacıyla Hamidiye Alayları
- İstihbarat Teşkilatı kuruldu. Bu teşkilata haber götürüp getirenlere Jurnal denir.
- İlk arkeoloji müzesi olan Asar-ı Atika açıldı.
- 1881 senesinde Osmanlı Devleti, Muharrem Kararnamesi ile iflas ettiğini açıkladı. Bunun üzerine alacaklı devletler Düyun-u Umumiye İdaresi (Genel Borçlar İdaresi)
- 1863 kurulan Memleket Sandıkları, Emniyet sandıkları ve Menafi Sandıkları ile birleşerek Ziraat Bankası’na dönüştü.
Abdülhamit’in bu baskılarına karşı ilk adı İttihadi Osmanî, daha sonra ismini değiştirerek İttihat ve Terakki ismini alacak olan ve Osmanlı subaylarından oluşan bu cemiyet 1908 yılında İngiltere ile Rusya arasında yapılanReval Görüşleri’ne tepki vermeyen Abdülhamit’e karşı Selanik ve Makedonya’da Meşrutiyet’in bir kez daha ilan edilmesi amacıyla Selanik ve Makedonya’da isyan başlattı.
İsyanı bastıramayan Abdülhamit ikinci kez Meşrutiyet’i ilan etti. Bu seferde Meşrutiyeti istemeyenler, halkın bir kısmı, ulema sınıfı, medrese öğrencileri ve padişaha bağlı avcı taburları Meşrutiyet’i devirmek için 13 Nisan 1909’da tarihe 31 Mart Vakası olarak geçen bu gerici ya da diğer adıyla irticacı isyanı başlattılar. Abdülhamit isyanı bastıramayınca Selanik ve Makedonya’da İttihat ve Terakki’ye bağlı bir odu harekete geçerek İstanbul’a kadar geldi. Bu ordunun komutanı Mahmut Şevket Paşa, Kurmay Yüzbaşı’sı ise Mustafa Kemal’di. ( Mustafa Kemal’in tarih sahnesine çıktığı ilk olaydır.)
İsyan, Hareket Ordusu tarafından bastırıldı ve Padişah II. Abdülhamit meclis kararıyla görevinden alındı. Yerine ise V.Mehmet Reşat getirildi. Bu olaydan yararlanan;
- Girit, Yunanistan’a bağlandı.
- Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti.
- Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Bosna Hersek’i ilhak etti.
Uyarı: Osmanlı tarihinde rejime değiştirmeye yönelik çıkan ilk ve son isyan “ 31 Mart Vakası” dır.
1909 KANUN-İ ESASİ DEĞİŞİKLİKLERİ
1876’daki ilk beş madde değişikliğe uğramamıştır. Değişikliğe uğrayan maddeler ise;
- Sürgün ve Angarya cezası kaldırılacak.
- Hükümet yaptığı işlerden halka (yani meclise) karşı sorumlu hale gelecek.
- Padişah önüne gelen kanunu bir kez veto etme hakkına sahiptir.
- Padişah isteği ve Mebusan Meclisi’nin 2\3’ünün çoğunluğu ile meclis kapanabilir.
- Herkes siyasi parti kurabilir.
Meşrutiyet ile kurulan partiler ise şunlardır;
- İttihat ve Terakki Fırkası
- Ahrar Fırkası
- İttihadi Muhammediye Fırkası
- Osmanlı Demokrat Fırkası
- Hürriyet ve İtilaf Fırkası
- Fedekaran-ı Millet Partisi
- Osmanlı Sosyalist Fırkası
TRABLUSGARP SAVAŞI (1911)
Açıklama : XX. yy. başında Kuzey Afrika’da sadece Trablusgarp Osmanlı egemenliğinde kalmıştı.(Daha önce 1830’da Cezayir’i ve
1881’de Tunus’u Fransızlar,Mısır’ı da 1882’de İngilizler işgal etmişlerdi.)
Sebep: İtalya’nın gelişen sanayisi için hammadde ve pazar arayışı, bunun içinde Osmanlının elindeki Trablusgarp’a asker çıkarmaları.
Savaş: Osmanlı Devleti Trablusgarp’a (Libya) karadan asker gönderemiyordu. Çünkü Mısır İngilizlerin olduğundan kara yolu bağlantısı
kesikti. Osmanlı Donanması İtalyan donanmasından zayıf olduğundan denizden de Trablusgarp’a müdahale edemedi.
Bu yüzden aralarında M.Kemal ve Enver Bey’in de bulunduğu gönüllü subaylar bölgeye giderek burada İtalyanlara karşı başarılı
savaşlar yaptılar. (Tobruk,Derne,Bingazi)
Trablusgarp’ı ele geçirmekte zorlanan İtalyanlar Oniki Ada ve Rodos’u işgal ettiler. Bu sırada Balkan Savaşı patlak verince Osmanlı
Devleti barış imzalamak zorunda kaldı.
Sonuç: İtalyanlarla UŞİ (Ouchy) ANTLAŞMASI imzalandı.(1912)
Maddeleri:
1- Trablusgarp İtalya’ya verildi.
2- Oniki Ada ve Rodos geçici olarak İtalya’ya bırakıldı.(Balkan Savaşı sırasında Yunanlıların eline geçmesin diye)
NOT: İtalya,Balkan Savaşı sonrasında 12 Adayı teslim etmedi. I.Dünya Savaşı başladı ve İtalya İtilaf Devletleri yanında yer
aldı. II. Dünya Savaşı’nda (1939–1945) yenilince İngiltere’nin isteği ile 1947 yılında Paris Antlaşması ile Yunanistan’a
verildi.
Uşi Antlaşması’nın Önemi: Bu antlaşmayla Osmanlı Devleti Kuzey Afrika’daki son toprağını da kaybetti.
NOT : Trablusgarp Savaşı,Mustafa Kemal’in sömürgeciliğe karşı yaptığı ilk savaştır.
BALKAN SAVAŞLARI (1912-1913)
Sebep: Rusya’nın Panslavist politikası ve sıcak denizlere inme düşüncesi doğrultusunda Balkan Devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtması.
Açıklama: İngiltere, Osmanlı-Almanya yakınlaşmasından rahatsızlık duyuyordu. Çünkü Almanya hem Avrupa’nın güçlü bir devleti hem de
İngiltere’nin sömürgelerine göz diken bir tavırda idi.
İngiltere Almanya tehlikesine karşı daha zayıf durumda olan Rusya’yı kullanmaya karar verdi.6-7 Haziran 1908 yılında Estonya’nın
başkenti Reval’de yapılan görüşmelerden (Reval Görüşmeleri) sonra İngiltere Rusya’yı Balkan ve Osmanlı politikasında serbest bıraktı. Yani
Rusya boğazları ele geçirebilecek, İngiltere buna ses çıkarmayacaktı. Fırsatı değerlendiren Ruslar,Balkan Devletlerini Osmanlı Devletine karşı
kışkırttılar.
I. BALKAN SAVAŞI
Savaş:
√ Rusların kışkırtmasıyla Sırbistan (ilk savaş açan), Yunanistan, Karadağ ve Bulgaristan aralarında anlaşarak Osmanlı Devleti’ne
savaş açtılar.
√ Osmanlı Ordusunun bir bölümü savaştan önce terhis edilmişti. Bu duruma bir de subaylar arasındaki siyasi çekişmeler eklenince
Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenildi.
√ Makedonya,Batı Trakya,Edirne ve Kırklareli işgal edildi. Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti.
NOT: Balkanlarda Osmanlıdan ayrılarak bağımsız olan son devlet ARNAVUTLUK’tur.
Sonuç: Balkanların yeni haritasını belirlemek amacıyla LONDRA KONFERANSI toplandı.(1912) Bu konferans sonunda yapılan 30 Mayıs
1913 tarihli Londra Antlaşması’na göre; Osmanlı Devleti,Midye-Enez çizgisinin batısında kalan topraklarını kaybetti.(Makedonya, BatıTrakya, Edirne, Kırklareli). Ayrıca Bozcada ve Gökçeada dışındaki bütün Ege adaları Yunanistan’a geçti. Bulgaristan, I.Balkan Savaşı’ndan en karlı çıkan ülke oldu.
Açıklama : İttihat ve Terakki Cemiyeti 1913’te Bab-ı Ali Baskını ile hükümeti ele geçirdi. Böylece Subaylar ilk defa açıktan siyaset
ile ilgilenmeye başladı.
II. BALKAN SAVAŞI
Sebep: I.Balkan Savaşı’nda en çok toprağı Bulgaristan almıştı. Bu durumdan memnun olmayan Yunanistan, Sırbistan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan’a savaş açtılar. Bu durumdan faydalanan Osmanlı Devleti de savaşa girerek Edirne ve Kırklareli’ni Bulgarlardan geri aldı.
Sonuç: Osmanlı Devleti,Bulgaristan ile İSTANBUL (29 Eylül 1913), Yunanistan ile ATİNA Anlaşmalarını imzaladı.(14 Kasım 1913)
NOTLAR :
ü I.Balkan Savaşı Osmanlı Devleti’ne karşı, II. Balkan Savaşı ise Bulgaristan’a karşı yapılmıştır.
ü I.Balkan Savaşı’na katılmadığı halde II.Balkan Savaşı’na katılan devlet Romanya’dır.
ü İstanbul ve Atina Antlaşmalarında Bulgaristan ve Yunanistan’da yaşayan Türklere “Azınlık” statüsü verildi.
ü Balkan Savaşlarından sonra Talat,Cemal ve Enver Paşaların devlet idaresindeki etkinliği arttı.(Üç Paşa Devri)
ü Osmanlı Devleti Balkan Savaşları sonucunda;Arnavutluk,Makedonya,Batı Trakya,Girit ve Ege Adalarını
kaybetmiştir.
I. DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)
SEBEPLERİ:
1) İngiltere ile Almanya arasındaki hammadde ve pazar ihtiyacından kaynaklanan ekonomik rekabet (en önemli sebep)
2) Almanya ve İtalya’nın gelişen sanayileri için hammadde ve pazara ihtiyaç duymaları, bu nedenle İngiltere ve Fransa’nın
sömürgelerine göz dikmeleri
3) Fransa’nın 1871 Sedan Savaşı’nda kaybettiği Alsas-Loren Bölgesini (kömür havzası) Almanlardan geri almak istemesi.
4) Rusya’nın tarihi emellerini gerçekleştirmek istemesi,
5) Avusturya-Macaristan imparatorluğu’nun Rusların Panslavist politikasından rahatsız olması.
Devletler arası Gruplaşmalar:Savaştan önce yukarıdaki sebeplerden dolayı devletler birbirlerine karşı ittifaklar kurdular:
İTTİFAKLAR – BLOKLAŞMALAR
ÜÇLÜ İTİLAF DEVLETLERİ
(ANLAŞMA)
- İngiltere
- Fransa
- Rusya
ÜÇLÜ İTTİFAK DEVLETLERİ
(BAĞLAŞMA)
- Almanya
- Avusturya-Macaristan
- İtalya
- Bulgaristan
- Osmanlı Devleti
Sonradan Katılanlar Sonradan Katılanlar
- İtalya (İttifaktan İtilafa geçti)
- Romanya
- Yunanistan
- Portekiz
- Japonya
- A.B.D
- Sırbistan
- Karadağ
AÇIKLAMA: İtalya savaş başladıktan sonra grup değiştirerek İtilaf Devletlerinin yanında savaşa katılmıştır.
Savaşın Başlatan Olay: Avusturya-Macaristan Veliahdı Saraybosna’da bir Sırplı tarafından öldürüldü.Bunun üzerine Avusturya Sırbistan’a
savaş ilan etti (28 Temmuz 1914).Rusya Sırbistan’ın yanında yer aldı,Fransa Rusya’yı destekledi. Almanya ve İngiltere’nin de katılmasıyla
savaş genişledi.
OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞA GİRİŞİ
İttihat ve Terakki’nin ileri gelenleri,savaşı Almanya’nın kazanacağına inanıyorlardı. Onlara göre Osmanlı Devleti Almanya’nın yanında savaşa
girerse Balkanlarda kaybettiği toprakların bir bölümünü geri alabilirdi. Bu nedenle Almanya ile gizli bir ittifak antlaşması imzalamışlardı.
Almanya’nın Osmanlı Devletini Kendi Yanında Savaşa Çekmek İstemesinin Nedenleri:
1) Osmanlı Devleti’nin katılmasıyla savaş genişleyecek, Rus kuvvetlerinin bir kısmı Osmanlı cephelerine yollanacağından
Almanya kendi cephelerinde rahatlayacaktı.
2) Osmanlı padişahının “halife” sıfatıyla yapacağı bir “cihat” çağrısı İngilizleri,Müslüman sömürgelerinde zor durumda
bırakacaktı.
NOT: İngiliz ve Fransızlar,Osmanlı Devleti’nin Almanya’nın yanında savaşa girmesini istemiyorlardı.Çünkü cephelerin genişlemesini
istemiyorlardı. Bu yüzden Osmanlı Devleti’ne savaşa girmemesi durumunda kapitülasyonları kaldırmayı önerdiler. Osmanlı Devleti ise tek
taraflı olarak kapitülasyonları kaldırdığını ilan etti.
Osmanlı’nın Savaşa Girmesi: İngilizlerden kaçan Goben (Yavuz) ve Breslau (Midilli) isimli iki Alman gemisi Osmanlı’ya sığındı. Osmanlı
Devleti bu gemileri satın aldığını bildirerek İngilizlere teslim etmedi. Yavuz ve Midilli adı verilen bu gemiler Amiral Şuşon önderliğinde
Karadeniz’e açılarak Sivastopol ve Odessa gibi Rus limanlarını bombalayınca Osmanlı Devleti de savaşa girmiş oldu (29-30 Ekim 1914).
OSMANLI DEVLETİ’NİN SAVAŞTIĞI CEPHELER
1) KAFKAS CEPHESİ: Enver Paşa Ruslarla SARIKAMIŞ MUHAREBESİ’ni yaptı. Erzurum,Erzincan, Muş, Bitlis ve Trabzon
Rusların eline geçti. Ruslar bölgedeki Ermenileri silahlandırarak Türk halkının üzerine sevk ettiler. Ancak Rusya 1917’de Bolşevik
ihtilali çıkınca bölgeden kuvvetlerini çekti. Sovyet Rusya ile 3 Mart 1918’de BREST- LİTOWSK ANTLAŞMASI imzalandı
Bu Antlaşmaya göre;Sovyet Rusya,1878 Berlin Antlaşmasıyla aldıkları Kars, Ardahan ve Batum’u Türkiye’ye bıraktılar.
2) ÇANAKKALE CEPHESİ
Sebepleri:
a) Çanakkale’yi geçerek İstanbul’u almak, böylece Osmanlı Devletini savaş dışı bırakmak.
b) Müttefikleri Rusya’ya ekonomik ve askeri yardımda bulunmak
Sonuçları:
a) İtilaf Devletlerinin denizden ve karadan taarruzları püskürtüldü.
b) Osmanlı Devletini savaş dışı bırakamadılar. Savaş uzadı.
c) Müttefikleri Rusya’ya askeri ve ekonomik yardımı götüremediler. Bu durum Rusya’da 1917 ihtilalinin çıkmasına ve Rusya’nın
savaştan çekilmesine yol açtı.
d) Mustafa Kemal Anafartalar, Conk Bayırı ve Arıburnu’nda kazandığı başarılarla tanındı.
e) Çanakkale savaşlarında iki tarafta çok sayıda insan kaybetti.
NOT : Bulgaristan,bu savaş sonucunda İttifak blokunun yanında savaşa girdi ve kendisine Osmanlı Devleti tarafından Dimetoka toprağı
verildi.Bulgaristan’ın savaşa girmesiyle İstanbul-Berlin hattı oluştu.Osmanlı Devleti-Almanya arasında köprü konumuna geldi.
3) KANAL CEPHESİ
Sebepler: Süveyş kanalını ve ardından Mısır’ı alarak İngiltere’nin sömürgeleriyle bağlantısını kesmek amacı ile Almanya’nın isteği
doğrultusunda Osmanlı askerinin saldırısı ile bu cephe açılmıştır.
Sonuç: İngilizler isyancı Araplar sayesinde Türk ordusunu geri çekilmek zorunda bıraktı.
4) IRAK CEPHESİ
Sebepler: İngilizler hem Irak petrollerine sahip olmak, hem de Rusya’ya karadan yardım ulaştırmak amacıyla Basra Körfezi’ne çıktılar.
Sonuç: Osmanlılar 29 Nisan 1916’da KUTÜ’L AMARE’ de bazı başarılar elde ettilerse de daha sonra Musul’a çekilmek zorunda kaldılar.
5) YEMEN-HİCAZ CEPHESİ: İsyancı Arap ve İngilizlere karşı savaşıldı.
6) SURİYE-FİLİSTİN CEPHESİ: Kanal harekatının bir devamı niteliğindedir. Bu cephede Yıldırım Orduları Grup Kumandanlığını
son olarak M.Kemal Paşa yapmıştır.
7) ROMANYA-GALİÇYA-MAKEDONYA CEPHESİ: Bu cephede müttefikimiz Avusturya ve Bulgaristan’la birlikte Rus ve Fransız
kuvvetlerine karşı savaştık. Bu cephe Osmanlı’nın toprakları dışında savaştığı tek cephedir.
I.DÜNYA SAVAŞININ SONA ERMESİ
Rusya’nın savaştan çekilmesiyle Avusturya-Macaristan, Almanya,Bulgaristan ve Osmanlı Devleti İtilaf Devletlerine karşı üstün duruma
geldiyse de bu durum fazla uzun sürmedi.
Almanya’nın İngiltere’ye silah ve hammadde taşıyan ABD gemilerine zarar vermesi üzerine 2 Nisan 1917’de ABD de Almanya’ya karşı
savaşa girdi.Bu durum savaşın kaderini değişti. Almanya batı cephelerinde çöktü.
Almanya’nın yardımları ile ayakta duran Osmanlı ve Bulgar kuvvetleri zor durumda kaldılar. Sonunda İttifak devletleri aşağıdaki barış
antlaşmalarını imzalamak zorunda kaldılar.