Teknoki - 4 yıl önce
Türk Tarihi
ANADOLUDA KURULAN İLK TÜRK DEVLETLERİ (DSMAÇ)
-
DANİŞMENTLİLER
- Sivas ve Tokat çevresinde kuruldu.
- Kayseri Ulu camii
- Tokat Çukur Medrese (2014’te bulundu.)
- Yağıbasan medresesi (Niksar/Tokat) (Anadolu’da kurulan ilk medresedir.)
- Anadolu Selçuklu Devleti’ni en çok uğraştıran beyliktir.
- Anadolu Selçuklu Devleti son verdi.
-
SALTUKLULAR
- Erzurum ve çevresinde kuruldu.
- Anadolu da kurulan ilk Türk devletidir.
- Mama hatun türbesi
- Tepsi minare
- Üç kümbetler
- Kale camii
- Anadolu Selçuklu Devleti son verdi.
-
MENGÜCEKLİLER
- Erzincan ve Divriği çevresinde kuruldu.
- Divriği Ulu Camii ve Külliyesi
- Mengücekliler zamanında Davut Şah döneminin bilim insanı Muvaffakidün Abdüllatif (Tıp,fizik,bilim insanı) Erzincan sarayında yaşamıştır.)
- Mengücek eserleri Erzincan Depremleri yüzünden çoğu günümüze gelmemiştir.
-
ARTUKLULAR
- Mardin, Diyarbakır, Batman çevresinde kuruldu.
- Hasankeyf
- Kızıltepe ulu camii
- Malabadi köprüsü
- Semanın medresesi
- Hüsreviye medresesi
- Koçhisar ulu camii
- Necmeddin külliyesi
- Hatuniye medresesi
- Robotik ve sibernetik biliminin kurucusu El Cezeri (İbnül İzz) bu dönemde yaşamıştır.
- Ünlü seyyah Marco Polo Artuklar Devleti’ni ziyaret etmiştir.
- Anadolu Selçuklu Devleti son verdi.
-
ÇAKA BEYLİĞİ
- İzmir ve çevresinde kuruldu.
- İlk Türk denizcisi Çakan Bey’dir.
- 1081 yılında kurduğu deniz kuvvetleri günümüzde D.K.K’nın kuruluş yıl dönümü olarak kutlanır.
İLK MÜSLÜMAN TÜRK DEVLETLERİ KÜLTÜR VE MEDENİYETİ
-
DEVLET YÖNETİMİ
-
HÜKÜMDAR
-
SEMBOLLERİ (HÜKÜMDARLIK ALAMETLERİ)
- OTAĞ
- NEVBET
- TUĞ (SANCAK)
- KOTUZ(SORGUÇ)
- YAY ÖRGİN
- HUTBE
- HİLAT(HEDİYE)
- TIRAZ(ELBİSE)
- ÇETR (ŞEMSİYE)
- MENŞUR(HALİFE ONAYII
- BERAT(ATAMA ONAYI)
- PARA BASTIRMA
- ASA
-
UNVANLAR
- KARA
- İLİG
- ERKİN
- MELİK
- SULTAN
- SULTAN-I AZAM
- BEY
- HAN
- HAKAN
-
SARAY GÖREVLİLERİ
- Candar: Sarayı ve hükümdarı korur.
- Silahtar: Hükümdarın silahıyla ilgilenir.
- Çaşnigir: Hükümdarın yiyecekleriyle ilgilenir
- Hansalar: Hükümdarın sofrasıyla ilgilenir.
- Emir-i şikar: Hükümdara av partileri tertip eder.
- Camedar: Hükümdarın kıyafetleriyle ilgilenir.
- Şarapdar: Hükümdarın içecekleriyle ilgilenir.
- Taştdar: Hükümdarın temizlik işleri ile ilgilenir.
- Hacip: Hükümdar ve vezirden sonra gelen en yetkili kişidir.Hükümdar ile hükümet ,hükümdar ile halk arasındaki bağları kurar,elçileri kabul eder,törenleri düzenler,uygun gördüklerini divan-ı mezalime çıkarır.En bilgili hacibe “Has Hacip veya Hacibülhüccab” denir.
-
Devlet görevlileri
- Amid: Sivil yönetici (şehirlerdeki mülki idareci)
- Amil : Vergi toplayan kişi
- Şıhne: Askeri vali
- Muhtesib: Belediye işlerinden sorumlu
- Melik (tigin): Hükümdarın oğlu
- Atabey(ataman): Hükümdarın eğitiminden sorumlu komutan
-
DİVAN-I SALTANAT (DANIŞMA MECLİSİ)
- Devlet ve toplumun sorunlarının tartışılıp karara bağlandığı yerdir.
- Başında sultan bulunur. Sultan yoksa Naip başkanlık eder. Son söz hükümdara aittir.
- Bu divana bağlı alt divanlar şunlardır;
- Divan-ı arz (ceyşül arz): Askerlik le ilgili işlemleri yapar başında, emri arz vardır.
- Divan-ı tuğra-i (inşai): Yazışmalara bakar başında tuğrai vardır.
- Divan-işraf (denetim): Denetim yapar ancak ordu hukuk denetlemez başında müşrifi memalik(memleketin denetçisi) bulunur.
- Niyabet-i saltanat: Hükümdarın olmadığı zamanlar toplanır.
- Divan-ı istifa(düzenlemek) :ekonomi ile işleri yapar başında müstevfi
- Divan-ı mezalim: Zalimden zulüm görenlerin divanıdır. Başında Sultan vardır.
Görevleri;
- Memurlar hakkındaki şikâyetleri inceler.
- Katipleri aracılığı ile vakıfları denetler.
- Siyasi suçları karara bağlar.
- Muhtesib’in yerine getiremediği görevleri yerine getirir.
-
HUKUK
İlk Türk- İslam devletlerinde hukukun oluşmasında;
- Köktürk-Akhun ve Uygur gelenekleri
- Oğuzların kabile gelenekleri
- İslamın getirdiği esaslar etkili olmuştur.
-
TOPRAK YÖNETİMİ
MİRİ TOPRAK :
- Has
- Vakıf
- İkta
MÜLK TOPRAK:
- ÖŞRİ: Müslümanlara verilen topraktır.
- HARACİ: Gayri Müslimlere verilen topraktır.
**Pervaneci: Arazi kayıtlarını tutar.
Has toraklar: Geliri hükümdara ayrılan topraklardır.
Vakıf toraklar: Geliri dini ve sosyal kurumlara ayrılan topraktır.
İkta topraklar: Geliri devlet memurlarına ve komutanlara ayrılan topraklardır.
İktanın özellikleri;
- Toprağın boş kalması engellenmiştir.
- Vergiler toplanmıştır.
- Memur maaşı ödenmiştir.
- Masrafsız bir ordu kurulmuştur.
- Bölgenin güvenliği sağlanmıştır.
- Yetişen askere sipahi (barış zamanı) yada cebeli (savaş zamanı) denir.
- Göçebe toplulukların yerleşik düzene geçirilmiştir.
- Üretimin devlet kontrolünde yapılması sağlanmıştır.
- Üretimde süreklilik ve verim sağlanmıştır.
- Eyaletlerde devlet otoritesi sağlanmıştır.
-
SOSYAL HAYAT
- Kümbet: Siyasilerin adına dikilmiş anıt mezar
- Türbe: Din adamlarının mezarı.
- Tekke –zaviye-dergah: Din öğretilen kurumlar.
- Bimarhane-darülafiye-darüşşifa-maristan: Hastane
- İmarethane: Aş evi
- Tabhane: Hasta yakınlarına yapılan konuk evi
- Debbahhane (Tabakhane): Deri işlenen yerlerdir.
- Kapan: Tek bir cins malın satıldığı yerdir.
- Kapan emini: Kapanı koruyan görevli.
- Bedesten: Birden fazla çeşidin bulunduğu günümüz alışveriş merkezleridir.
- Sebil: Çeşme
- Külliye: Camii yanlarına yapılan toplu yapılar (yatakhane,camii,imarethane,hamam,medrese bulunur.)
- Tutmaç: Türklerin milli yemeği 11.yy da Ramazan ayının ilk günü yapılır.
-
ORDU
-
GULAM
- Gulaman-i saray: Merkezi ordudur. Biştegani adı verilen 3 ayda bir maaş alır. Türk-gayrimüslim bir arada bulunur. Hükümdarı korur.
- Hassa: Ordunun vurucu gücüdür. Topraktan alınan vergiler (ikta) ile geçinir. Sadece Türklerden oluşur.
-
Eyalet askerleri
- Sipahiyan
-
Yardımcı kuvvetler
- Türkmenler
- Melik ve atabeylerin askerleri
- Bağlı beylik ve devlet ordusu
Not: İslam öncesine göre orduya getirilen en büyük yenilik Gulam sistemidir.
-
EĞİTİM
- İlk medrese Karahanlılar zamanında açılan Semerkant medresesidir. Anadolu’da açılan ilk medrese Yağıbasan Medresesi’dir.
- Büyük Selçuklu Devleti’nin en önemli medresesi Nizamiye Medreseleri’dir. Büyük Selçuklu Devleti’nin ilk medresesi Nişabur Medresesi’dir.
- Bu medreselerin açılma nedenleri ;
- Bilim insanı yetiştirmek
- Zararlı fikirlere fikir ile karşılık vermek
- Devlet memuru ihtiyacını karşılamak
- Anadolu Selçuklu devletindeki ilk medrese Kayseri Koca Hasan Medresesi’dir.
- Osmanlı’nın ilk medresesi İznik Medresesi’dir.
- Medresenin öğretmenine müderris, öğrencisine danişment, alınan diplomaya ise icazetname
- Medreseler de okutulan dersler 2 ye ayrılır.
1.AKLİ BİLİMLER:
- Heyet- Astronomi
- Nücum-Astroloji-Yıldızlar
- Riyaziye- Matematik
- Müsellesat-Trigonometri
- Cebr-Matematik
- Simya-Kimya
- Hesap-Matematik
- Mantık dersleri-Felsefe
- Dil dersleri
- Tarih
- Coğrafya
- Fizik
- Hendese-Mühendislik
2.NAKLİ BİLİMLER
- Megazi – Savaşları
- Hadis- Sözleri.Uğraşana Muhaddis
- Sünnet -Davranışlar
- Siyer-hayatı
- Arapça
- Kuran-ı Kerim
- Kelam – İslam felsefesi
- Fıkıh- İslam hukuku
- Tefsir-Uğraşana Müfessir
- Meal
- Farsça
MİMARİ VE SANAT
Mimari:
- Ayşe Bibi türbesi ve Arap Ata türbesi – Karahanlılar
- Leşker-i Bazaar Camii – Gazneliler
- Mimaride Türk üçgeni kullanılırken minareler çifte yapılmıştır. Çift devleti sembolize etmektedir.
Sanat :
- Bu dönemde Arapçayı güzel yazma sanatı olan Hat sanatı gelişmiştir
- Bilinen ilk Türk Hattatı Amasyalı Yakut’
- Resmin yerini ise minyatür sanatı almıştır.
- Dönemin bilim insanı Cezeri yaptığı mekanik tasarımları Otomato aslı eserinde toplamıştır.
- Ayrıca kitap süsleme sanatı olan Tezhip bu dönemde gelişmiştir.
- Ayrıca dokumacılık, çinicilik, ebru sanatı, vitray(cam süsleme) telkari, malakari gelişme göstermiştir.
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ
- 1075 yılında Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından İznik’te kurulmuştur.
- Haçlı Seferi sonunda merkezini İznik’ten Konya’ya taşımıştır.
- Zamanla Danişmentliler, Saltuklar, Artuklular ve Mengücekler’e son vererek Anadolu da Türk siyasi birliğini sağlamıştır.
- 1176 Miryakefalon (Yurt tutan savaşı)(Kumdanlı) ile Bizans’ı mağlup etti.(Anadolu kesin Türk yurdu haline geldi I.Mesut’tan itibaren Avrupalı kaynaklar Anadolu’dan Türkiye diye bahsetti.)
- Bu devletin zamanında ticareti geliştirmek için;
- Alanya, Antalya, Sinop, Samsun ve Kırım’ın Suğdak limanı fethedilmiştir.
- Kervansaraylar yapılmıştır.
- Dünyada ilk defa sigortacılık sistemi başlatılmıştır.
- Kıbrıs krallığı ve Venedik ile ticaret antlaşmaları imzalanmıştır.
- Sivas ticarette istasyon merkezi haline gelirken, Kayseri’de milletlerarası fuar olan “ Yabanlu Pazarı” kurulmuştur.
- 1230 yılında Yassı Çemen Savaşı’yla Harzemşahlar yenildi.
- 1240 yılında Türk tarihinin ilk dini nitelikli toplumsal ayaklanması olan Baba İshak İsyanı ortaya çıktı. İsyanın nedenleri; devletin iyi idare edilememesi, Türkmenlerin otlaklar yüzünden yerli halkla geçinememesi ve Türkmenlerin Müslüman olmalarına rağmen eski inançlarını terk edememeleri.
- 1243 yılında İlhanlılarla yapılan Kösedağ Savaşı Bu savaşın sonuçları şunlardır;
- Anadolu da Türk siyasi birliği bozuldu. (2. kez Türk beylikleri kuruldu. Anadolu tahrip edildi.
- Anadolu Selçuklu Devleti İlhanlılara tabi(bağlı) hale geldi.
ANADOLU SELÇUKLU DEVLETİ KÜLTÜR VE MEDENİYETİ
- DEVLET YÖNETİMİ
- Hükümdar: Keyhüsrev, Keykavus, Keykubat Farsça unvanlar olup bunları kullanan tek devlet Anadolu Selçuklu Devleti’dir.dir. “Key” ise sultan anlamına gelmektedir.
- Divan-ı Ala: Tüm devlet meselelerinin tartışılıp karara bağlandığı yerdir. Divan-ı Pervane ise ;ikta topraklarının dağıtımından sorumlu olan divandır.Görevlisine ise pervaneci
Divan-ı berid: Haberleşme, posta işlerine bakar.
-
İLİM İNSANLARI
- Sadrettin Konevi: Konya’ ya ismini veren ilim insanıdır.
- Mevlana: Kebir ve Mesnevi
- Yunus Emre : Risalettin-i nushiye
- Hacı Bektaşi Veli: Makalat
- Nasrettin Hoca: Nükte ustasıdır.
- Aşık paşa: Garipname eseriyle ünlüdür.
- Hacı Paşa: Anadolu’nun İbni Sinası’dır.
- Ravendi: Tarihçidir. Türkiye Selçuklu Tarihi adındaki eserini I.Gıyaseddin’e sunmuştur.
-
EKONOMİ
- Allah yolunda birliktelik anlamına gelen fütüvvet anlayışına göre birleşen esnaf örgütlenmesine Ahilik denir. Ayrıca o dönemde Avrupa’da sadece Hrıstiyanların üye olabildiği Gild ve Hansa adında esnaf teşkilatları bulunmaktadır.
- Kurucusu Ahi Evran’dır.
- Bu teşkilatın felsefesini kuruluş yapısını Ahi Evran’ın yazdığı Letaif-i Hikmet kitabından öğrenilir.
- Bu teşkilata gayrimüslimler giremez.
- Ahilik Osmanlı’da Lonca olarak devam etmiştir
- İhtiyaca göre mal üretimi yapar.
- Malın kalitesini denetler.
- Ahiler yalan söyleyemez.
- Gerektiğinde Cihat’a katılır.
- Mesleki eğitim verir.
- Yeni dükkân açacaklara kredi verir.
- Hâsılat ne kadar esnaf varsa bölüştürülür.
- Hâsılatın %1 ile %10 u arasında ortak sandığa para kesilir.
- Malın fiyatını belirler.
- Merkezleri Kırşehir, Konya, Kayseri’dir.
- Ahi Evran’ın eşi Fatma Bacı da esnaf eşlerini eğitmek ve yetim kalan kız çocuklarını korumak içinBacıyan-ı Rum ( Anadolu Kadınları) teşkilatını kurmuştur. Bu teşkilatın sloganı “aşına, eşine ve işine dikkat et”dir.
-
MİMARİ
- Osmanlı’ya ait eserler; Edirne, İstanbul, Bursa ve Trabzon şehirlerinde yoğundur. Ayrıca eserin içinde Sultan, Paşa, Yeşil kelimeleri varsa Osmanlı’ya aittir.
- Kayseri, Konya,Alanya,Antalya,Sivas,Erzurum,Ankara,Kırşehir ‘deki eserler ASD’ye aittir.Örneğin;
- Kırşehir: Cacabey Medresesi
- Konya : Alaeddin Camii,Karatay Medresesi,Beyşehir Ulu camii
- Kayseri: Hunad Hatun türbesi
- Sivas : Gök Medrese
- Erzurum : Çifte Minareli Medrese
- Ankara: Akköprü, Arslanhane Camii
Anadolu Selçuklu Devleti’nin ilkleri;
- En eski camii: Konya Alaaddin Camii
- En eski hastane: Kayseri Gevher Nesibe Darüşşifası
- En eski medrese: Kayseri Koca Hasan Medresesi
- En eski kervansaray: Alay Han
ANADOLU’DA KURULAN II.TÜRK BEYLİKLERİ
-
OSMANOĞULLARI: Söğüt ve Domaniç’te kuruldu. Merkezi otoritesi en güçlü olan Türk İslam devletidir.
-
KARAMANOĞULLARI: Karaman ve Konya çevresinde kuruldular. Kendisini Anadolu Selçuklu Devleti’nin varisçisi saydı. Bu yüzden Osmanlı’yı en çok uğraştıran beylik oldu.1277’de Karamanoğlu Mehmet Bey Türkçeyi resmi dil ilan etti.
-
GERMİYANOĞULLARI: Kütahya ve çevresinde kuruldu. Osmanlı devletine çeyiz yoluyla katılmışlardır.
-
DULKADİROĞULLARI: Maraş’ta kuruldular. Osmanlı’ya katılan en son beyliktir.
Denizci olanlar:
- HAMİTOĞULLARI: Isparta, Antalya, Eğridir’de kurulmuşlardır. Osmanlı devletine topraklarını satarak para yoluyla katıldılar.
- KARESİOĞULLARI: Çanakkale, Balıkesir de kuruldu. Osmanlıya katılan ilk beyliktir.
- SARUHANOĞULLARI: Manisa
- MENTEŞEOĞULLARI: Muğla’da kuruldular. Güney Batı Anadolu’nun Türkleşmesine katkı sağladılar.
- CANDAROĞULLARI (İSFENDİYANOĞULLARI):Sinop ve Samsun’da kuruldular.
- AYDINOĞULLARI: Aydın’da kuruldu. Türk tarihinde Venedik’e ilk kapitülasyon veren devlettir.(1348)
10.VE 13.YY’DA KURULMUŞ DİĞER TÜRK DEVLETLERİ
-
AKKOYUNLULAR
- En önemli hükümdarı Uzun Hasan’dır. Avrupa’da “Küçük Türk” diye anılır.( Fatih’ten ayırt etmek için )
- Kuran-ı Kerim-i Türkçe’ye çevirmişlerdir.
- Şii karakterli bir devlettir.1402 Ankara Savaşı’ndan sonra Osmanlı’ya rakip olmuşlardır.
- 1473 yılında Fatih ile yaptığı Otlukbeli Savaşı’nı kaybedip yıkılmıştır.
- Dönemin bilim insanı Ali Kuşçu hem Akkoyunlar’da hem de Fatihin daveti üzerine Osmanlı Devleti’nde yaşamıştır.
- Balbal dikme geleneğini devam ettirmişlerdir.
-
HARZEMŞAHLAR
- Harezm bölgesinde kurulmuştur.
- Kurulduğu yerin ismini almıştır.
- Kendini Büyük Selçuklu Devleti’nin varisçisi olarak görmüştür.
- İlhanlılar Otrar Faciası’nı yaşatmışlardır.
-
TİMUR DEVLETİ
- 1402 Ankara Savaşı’yla Osmanlı’yı Fetret dönemine sokarken Karadeniz’in üstünde bulunan Altın ordu devletinin yıkarak Rusların Karadeniz’e inmesini sağlamıştır.
- Bu zamanda Uluğ Bey, Hüseyin Baykara, Ali Şir Nevai ve İsa Savcı gibi önemli bilim insanları yetişmiştir.Ali Şir Nevai; Muhakemetü’l lugateyn adında yazdığı eserinde Türkçe nin Farsça’dan üstün olduğunu ispat etmeye çalışmıştır. Kendisi Çağatay Türkçesi’nin en büyük şairi kabul edilir.
-
MOĞOL İMPARATORLUĞU
- Kurucusu Cengiz Han’dır. Kendisi ölmeden önce oğulları ve torunları arasında ülkeyi paylaştırmıştır. Moğol Devleti parçalanarak; Altınordu, Kubilay (Çin’de kurulmuştur. Asimile olmuştur. Ünlü seyyah Marco Polo bu devleti ziyaret etmiştir.) İlhanlı ( 1258’te Abbasilere son vermiştir. Ayrıca Batıniliği’de ortadan kaldırmıştır.) Çağatay devletleri kurulmuştur.
-
BABÜR İMPARATORLUĞU
- 1526’da Hindistan’da kuruldu.
- Babür Şahı Cihan Şah Eşi Mümtaz Sultan’a ( Nur Banu Sultan ) Hindistan’ın Agra kentinde Tac Mahal’i yaptırmıştır. Ayrıca Babür Şah kendi yaşamını anlattığı eseri “Vekayi”(Babürname)’dir.
- 1858’de İngiltere yıkmıştır.